تعریف نقشه برداری

مهندسي نقشه‌برداري به علم اندازه‌گيري دقيق و تعين موقعيت نسبي عوارض روي سطح زمين اطلاق مي‌شود. از اين تعريف ساده چنين برداشت مي‌شود که هدف، تعيين مختصات نقاط در سه بعد است. در بعضي موارد، براي تعيين موقعيت، بعد زمان نيز مورد توجه قرار مي‌گيرد (سنجش‌هاي نجومي و نقشه برداري ماهواره‌اي). مختصات مطلوب مي‌تواند مختصات دکارتي Z,Y,X و يا مختصات عرض و طول جغرافيايي باشد.

 

معمولاً عمليات نقشه‌برداري شامل دو مرحله برداشت (يا اندازه‌گيري) و محاسبه و ارائه نتايج کار است. در مرحله اندازه گيري، از وسايل و دستگاه‌ها و نيز روش‌هاي مختلفي استفاده مي‌شود تا داده‌هاي لازم براي مرحله دوم بدست آيد. نتايج کار به صورتهاي آنالوگ (نقشه، مقاطع طولي و عرضي و…) و يا رقومي (مانند جدول‌ها، مدل‌هاي رقمي زمين) ارائه مي‌گردد.

 

در نقشه‌برداري از مناطق کوچک اثر کرويت زمين تقريباً ناچيز است و مي‌توان زمين را در منطقه کوچکي مسطح در نظر گرفت. در مواقعي که زمين را مسطح فرض کنيم روش نقشه‌برداري، مستوي ناميده مي‌شود اين فرضيه ماداميکه سطح منطقه مورد نظر از چند صد کيلومتر مربع تجاوز نکند قابل قبول است. نقشه‌برداري مسطح(مستوي) براي کارهاي مهندسي، معماري، شهرسازي، باستانشناسي، کارهاي ثبت و املاکي، تجاري، اکتشافي بکار مي‌رود. براي نمايش اطلاعات جمع‌اوري شده در نقشه‌برداري از سيستم تصوير استفاده مي‌گردد.

 

شاخه‌ها

 

به علت وسعت زياد نقشه‌برداري تقسيمات مختلفي براي آن در نظر گرفته‌اند:

 

1- نقشه برداري زميني (ژئودزي): نوع پايه نقشه برداري جهت تعيين و بررسي شکل و ابعاد زمين و عوارض سطحي آن.

 

2- مکان‌نگاري (توپوگرافي): برداشت و نمايش شکل زمين و محاسبه مساحت وارتفاع. در واقع هدف اصلي آن تهيه نقشه‌هاي ارتفاعي است.

 

3- فتوگرامتري: تهيه نقشه با استفاده از عکس برداري زميني، هوايي يا ماهواره‌اي.

 

4- نقشه‌نگاري (کارتوگرافي): مراحل ترسيم نقشه را گويند. در اين بخش نقشه برداري هنر بسيار دخيل است.

 

5- سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS): در اين سيستم همه اطلاعات به صورت مکان مرجع دسته بندي مي‌شوند و کاربردهاي فراواني دارد از جمله ذخيره، بازيابي، به هنگام سازي و پردازش داده‌هاي مکاني به منظور اتخاذ يا پشتيباني يک تصميم براي حل يک مسئله به بهترين روش و کمترين هزينه را ممکن مي‌سازد.

 

6- سنجش از دور (RS): جمع‌آوري اطلاعات از عوارض سطح زمين، بدون تماس فيزيکي بيشترين اتکاي آن به تصاوير ماهواره‌اي است.

 

7- کاداستر (پارسل مپ): نقشه برداري ثبتي و يا نقشه برداري که ارزش حقوقي داشته باشد.

 

8- آب‌نگاري (هيدروگرافي): تهيه نقشه و دادهاي مکاني از ژرفاي آب‌ها.

 

 

زمينه‌هاي فعاليت

 

1- نقشه‌برداري مسير: براي طرح و پياده کردن مسيرها از قبيل راه و راه آهن و کانال کشي و غيره استفاده مي‌گردد.

 

2- نقشه‌برداري زيرزميني: موضوع آن برداشت يا پياده کردن نقشه‌هاي تونل و معادن و غيره‌است.

 

3- نقشه‌برداري هيدروگرافي: به منظور داشتن موقعيت عمق درياها و رودخانه‌ها جهت عبور و مرور کشتي‌ها، زيردريائي‌ها، محل عبور لوله‌هاي نفت وگاز دراعماق درياها، ايجاد اسکله‌هاي جديد ومکانيزه، احياي بنادر و تاسيسات ساحلي متعلق به آنها و همچنان بهره‌برداري صحيح و بهينه از درياچه‌ها و سدها براي مقاصد و اهداف مختلف از آن استفاده مي‌شود.

 

4- نقشه‌برداري نظامي: براي تهيه نقشه‌هاي نظامي و تعيين نقاط مهم استراتژيکي يک منطقه و براي اهداف نظامي و آرايش و استقرار نيروهاي رزمنده و مواضع تعرضي و دفاعي با مقياس بزرگ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

 

5- نقشه‌برداري ثبتي: که هدف آن تعيين حدود اراضي و مساحت قطعات ملکي است.

 

6- نقشه‌برداري شهري: براي تهيه و اجراي طرح‌هاي جامع و تفصيلي و هادي شهرها به کار مي‌رود.